ვაშლოვანის დაცული ტერიტორიები გამოირჩევა მრავალი ისტორიული და კულტურული მნიშვნელობის ძეგლებით: წმინდა ელიას ეკლესია (Vს.); VIს-ის ხორნაბუჯის ციხე-ქალაქი დედოფლისწყაროში; დედოფლისწყაროს ქვაბების მღვიმის კომპლექსი; ამაღლების გუმბათოვანი ტაძარი (Xს.) სოფელ ოზაანის მახლობლად; 5 ათასი წლის კამბისენას არქეოლოგიური ძეგლის ნანგრევები, არქეოლოგიური ცენტრი სოფელ თავწყაროსა და ფიროსმანის მუზეუმი სოფელ მირზაანში (სადაც ფიროსმანის ნახატების დიდი რაოდენობაა განთავსებული); ბოდბეს და ხირსას მონასტრები (სიღნაღის მუნიციპალიტეტი).

ქიზიყის რეგიონი და თვითონ ვაშლოვანის დაცული ტერიტორიები გამოირჩევა მრავალი ისტორიული და კულტურული მნიშვნელობის ძეგლებით. ვაშლოვანის დაცულ ტერიტორიაზე ადამიანის ცივილიზაციის უძველესი კერებია, როგორც ძველი წელთაღრიცხვის ნაქალაქარებისა და ნასოფლარების სახით (ქალაქი ხორანთა, სოფლები უფადარა და ყალადარა), ასევე შემდგომი პერიოდის საეკლესიო (შავი მთის დედათა ნამონასტრალი) და საფორტიფიკაციო ნაგებობების სახითაც (სამუხში Vს. ციხე-ქალაქის ნანგრევები; პანტიშარის და მიჯნის ყურის ხეობების საგუშაგოები).  გარდა ამისა რეგიონის უმთავრესი ღირშესანიშნაობებია:

• Vს-ის ხორნაბუჯის ციხე-სიმაგრე (დაარსებულია ვახტანგ გორგასალის მიერ). იგი მდებარეობს დედოფლისწყაროს რაიონული ცენტრიდან ჩრდილოეთით 4 კილომეტრში, კირქვიან ციცაბო კლდეებზე. მგზავრობას რაიონული ცენტრიდან ციხე-ქალაქამდე ავტომანქანით სჭირდება 15 წუთი. ციხეზე შესაძლებელია ფეხით ასვლა. ფოტოგალერეა
  
  
• V-VIს-ის წმინდა ელია თეზბითელის სახელობის ეკლესია ელიის მთაზე. იგი მდებარეობს დედოფლისწყაროს რაიონული ცენტრიდან სამხრეთით 3 კილომეტრში, ელიის მთის თხემურ ნაწილში კირქვიან კლდეზე. მგზავრობას რაიონული ცენტრიდან ელიის მთამდე ავტომანქანით სჭირდება 10 წუთი. კლდის შუაგულში, 60 მეტრის სიმაღლეზე მდებარე ეკლესიაში შესაძლებელია ფეხით ასვლა. ფოტოგალერეა
  
  
• ამაღლების გუმბათოვანი ტაძარი (Xს.) სოფ.ოზაანის მახლობლად, რომელიც შემკულია Xს-ის უნიკალური ფრესკების ფრაგმენტებით. ტაძარი მდებარეობს დედოფლისწყაროს რაიონული ცენტრიდან ჩრდილო-დასავლეთით 19 კილომეტრში, ფართოფოთლოვან ტყეში. მგზავრობას რაიონული ცენტრიდან ტაძრამდე ავტომანქანით სჭირდება 30 წუთი. ფოტოგალერეა
  
  
• სერაფიმე საროველის სახელობის გუმბათოვანი ტაძარი (XVIIIს.) სოფ. სამრეკლოში. ტაძარი მდებარეობს დედოფლისწყაროს რაიონული ცენტრიდან აღმოსავლეთით 3 კილომეტრში. ტაძრამდე ავტომანქანით მისვლას სჭირდება 10 წუთი. ფოტოგალერეა
  
  
• ბოდბის დედათა მონასტერის უნიკალური კომპლექსი (Vს), სადაც წმ. გიორგის სახელობის ტაძარში (მთლიანად შემკულია ფრესკებით) წმინდა ნინოს საფლავი მდებარეობს. მონასტერი მდებარეობს დედოფლისწყაროს რაიონული ცენტრიდან ჩრდილო-დასავლეთით 30 კილომეტრში, გომბორის ქედის აღმოსავლეთ დაბოლოებაზე. მგზავრობას რაიონული ცენტრიდან მონასტრამდე ავტომანქანით სჭირდება 40 წუთი. ფოტოგალერეა
  
  
• ხირსის მამათა მონასტერის კომლექსი (VIIIს.), სადაც სტეფანე ხირსელის (ცამეტ ასურელ მამათაგან ერთერთი) საფლავი მდებარეობს. მონასტერი მდებარეობს დედოფლისწყაროს რაიონული ცენტრიდან ჩრდილოეთით 25 კილომეტრში, ალაზნის დაბლობის სამხრეთ ნაწილში შემაღლებულ გორაზე. მგზავრობას რაიონული ცენტრიდან ტაძრამდე ავტომანქანით სჭირდება 30 წუთი. ფოტოგალერეა
  
  
• დედოფლისწყაროს მღვიმის კომლექსი (X-XIს.), კლდეში ნაკვეთი ტაძარი, რომელიც შემკულია ფრესკების ფრაგმენტებით. კომპლექსი მდებარეობს დედოფლისწყაროს რაიონული ცენტრიდან სამხრეთით 20 კილომეტრში, ივრის ზეგანზე. ავტომანქანით მგზავრობას სჭირდება 30 წუთი. კლდეში ნაკვეთ ტაძარში შესაძლებელია ფეხით ასვლა. ფოტოგალერეა
  
  
• ნიკო ფიროსმანის სახლმუზეუმი სოფ.მირზაანში (მუზეუმში ფიროსმანის ნახატების ორიგინალებია განთავსებული). მუზეუმი მდებარეობს დედოფლისწყაროს რაიონული ცენტრიდან ჩრდილო-დასავლეთით 25 კილომეტრში. ავტომანქანით მგზავრობას სჭირდება 30 წუთი. ფოტოგალერეა